Earth Overshoot Day markeert het moment waarop we wereldwijd meer grondstoffen verbruiken dan de aarde in datzelfde jaar kan vernieuwen. In 2025 valt deze dag al op 24 juli. Vanaf dat moment verbruiken we meer dan de aarde in dat jaar kan herstellen.
Die verschuiving is niet nieuw. Al tientallen jaren schuift Earth Overshoot Day steeds verder naar voren. In deze blog nemen we je mee terug in de tijd. Waar begon deze trend? Welke maatschappelijke en economische ontwikkelingen lagen eraan ten grondslag? En hoe heeft ons gebruik van grondstoffen zich sindsdien ontwikkeld?
Waar begon de verschuiving van Earth Overshoot Day?
De verschuiving begon in de periode na de Tweede Wereldoorlog. Veel landen zaten in een fase van wederopbouw. Economieën herstelden snel, de werkgelegenheid nam toe en de levensstandaard steeg. Wat begon als herstel, ging vanaf de jaren ’50 over in een periode van groei en consumptie.
Technologische vooruitgang veranderde het dagelijks leven. Steeds meer huishoudens kregen een koelkast of telefoon. In 1970 had ruim 80% van de Nederlandse gezinnen een tv. Ook apparaten zoals de wasmachine werden steeds gebruikelijker. Wat ooit luxe was, werd bereikbaar voor een grote groep mensen.
Tegelijkertijd veranderde ook het consumptiepatroon. Waar mensen eerder hun boodschappen deden bij de bakker, slager of groenteboer, wonnen supermarkten vanaf de jaren ’60 snel aan populariteit. Alles lag op één plek, en producten lagen al klaar in het schap – verpakt en geprijsd. In tegenstelling tot de speciaalzaak hoefde je niet meer te wachten tot iets werd afgewogen of ingepakt.
Daarnaast verdubbelde het aantal auto’s op de weg tussen 1960 en 1975. Meer mobiliteit betekende niet alleen meer brandstof- maar ook meer grondstoffen voor de productie van de auto’s zelf- van staal en rubber tot kunststof en olie. Tegelijkertijd werden er, als gevolg van de babyboom, veel nieuwe woningen gebouwd. Dat vroeg om extra grondstoffen als beton, hout, glas en metaal.
Kortom: de druk op natuurlijke hulpbronnen groeide – met als resultaat dat we meer grondstoffen verbruikten dan de aarde in één jaar kon herstellen.
Earth Overshoot Day schuift steeds verder op
Door de jaren heen schoof Earth Overshoot Day vrijwel ieder jaar iets verder naar voren. Graag nemen we je mee in vijf jaartallen die eruit sprongen- en wat die momenten zeggen over hoe we omgaan met grondstoffen.
1987: Bevolkingsgroei en globalisering
In 1983 viel Earth Overshoot Day op 9 december. Dat was de laatste keer dat deze dag- het moment waarop we wereldwijd meer grondstoffen verbruiken dan de aarde in een jaar kan vernieuwen- nog in december plaatsvond. Slechts vier jaar later, in 1987, viel Earth Overshoot Day al op 19 oktober. Een forse verschuiving in korte tijd, die laat zien hoe snel de druk op onze planeet toenam.
Wat veroorzaakte die versnelling? Een belangrijke factor was de sterke bevolkingsgroei. Op
11 juli 1987 werd symbolisch de vijf miljardste wereldburger geboren- een mijlpaal die bekend werd als Five Billion Day. Die groei betekende ook een groei in consumptie: meer mensen die voedsel, energie, woningen, vervoer en producten nodig hadden.
Daarnaast groeide de wereldwijde industrie razendsnel. Steeds meer goederen werden geproduceerd in lagelonenlanden en vervolgens wereldwijd verscheept. De globalisering van productieketens leidde tot een toename van transportbewegingen, energieverbruik en verpakkingsmateriaal- nodig om producten te beschermen tijdens transport en opslag.
De meeste productie draaide op fossiele energie – zoals steenkool, aardolie en aardgas – en ook in de afvalverwerking stonden circulaire oplossingen nog in de kinderschoenen. Afval werd voornamelijk gestort of verbrand, ondanks dat recycling toen al bekend was.
2000: Nieuwe consumptiepatronen
In het jaar 2000 viel Earth Overshoot Day op 23 september. Daarmee lag de dag een volle maand eerder dan in 1987 – en ruim twee maanden eerder dan in 1983, het laatste jaar waarin deze nog in december viel. In slechts twee decennia verschoof de balans tussen wat de aarde kan leveren en wat wij als mensheid verbruiken, in hoog tempo.
Wat verklaart deze versnelde verschuiving? Rond de millenniumwisseling veranderde het consumptiegedrag wereldwijd. Modeketens introduceerden voortdurend nieuwe collecties, waardoor productiecycli korter en intensiever werden. Tegelijkertijd werd just-in-time logistiek steeds gebruikelijker. In plaats van grote voorraden in magazijnen, werden producten steeds vaker precies op tijd geleverd. Dat leidde tot meer, kleinere transportbewegingen – en dus tot extra uitstoot, meer verpakkingsmateriaal en hogere druk op grondstoffen.
Ook de manier waarop we grondstoffen en voedsel produceerden, veranderde. Om aan de groeiende vraag te voldoen, werden natuurlijke hulpbronnen steeds intensiever benut. Zo nam de druk op landbouwgrond toe, onder andere voor vleesproductie en veevoer. Tegelijkertijd groeide de vraag naar metalen en fossiele brandstoffen, wat leidde tot grootschalige mijnbouw en ontbossing.
2015: E-commerce en verpakkingsafval
In 2015 viel Earth Overshoot Day op 6 augustus. Dat is bijna twee maanden eerder dan in 2000. De wereldwijde consumptie en productie bleef groeien- niet alleen in volume, maar ook in snelheid.
Wat vooral opviel in deze periode? De razendsnelle opkomst van e-commerce. Rond 2015 groeide het aantal webshops, met steeds snellere levertijden en bezorging aan huis werd het nieuwe standaard.
Informatie en aanbiedingen werden steeds toegankelijker, wat leidde tot een snellere en continue stroom van aankopen. Daarmee nam niet alleen de verkoop van elektronica toe, maar ook de vraag naar grondstoffen zoals kobalt, lithium en zeldzame aardmetalen – materialen die wereldwijd in toenemende mate worden gewonnen.
De opkomst van e-commerce zorgde voor een explosie aan verpakkingsafval – van karton en plastic tot piepschuim. Online bestellingen leverden gemiddeld 4,8 keer zoveel verpakkingsmateriaal op als fysieke aankopen met gelijke bestedingen.
2020: Een tijdelijke positieve verschuiving
In 2020 viel Earth Overshoot Day op 22 augustus. Opvallend, want een jaar eerder lag deze dag nog op 29 juli. Het was de grootste positieve verschuiving in jaren- bijna een maand later. De oorzaak? De coronapandemie. Hierdoor kwamen veel sectoren tijdelijk tot stilstand. Fabrieken sloten, grenzen gingen dicht, vliegverkeer lag plat en miljoenen mensen werkten of bleven thuis. De wereld draaide op een lager pitje. Daarmee daalde ook het wereldwijde grondstoffengebruik.
De verschuiving- een maand terug ten opzichte van het jaar ervoor- laat zien hoe sterk op onze druk samenhangt met ons gedrag.
2025: Wereldwijde daling circulaire economie
In 2025 valt Earth Overshoot Day op 24 juli. Daarmee ligt de datum opnieuw eerder dan in 2024, toen de dag nog op 1 augustus viel.
Na de tijdelijke vertraging tijdens de coronapandemie zijn productie en consumptie wereldwijd in veel sectoren toegenomen. Tegelijkertijd verloopt de overgang naar een circulaire economie trager dan gehoopt. Uit recente cijfers blijkt dat de wereld op dit moment slechts 6,9% circulair is- een daling ten opzichte van eerdere jaren. Dat terwijl de druk op grondstoffen toeneemt, door economische groei, bevolkingsgroei en klimaatverandering. Maar ook geopolitieke spanningen en de beschikbaarheid van grondstoffen hebben hier invloed op.
Om richting te geven aan circulaire groei, is het belangrijk om te weten hoe ver bedrijven al zijn met circulariteit, welke stappen ze ondernemen én waar ze tegenaan lopen. Dit onderzochten we bij 500 bedrijven in Nederland en België.
De inzichten waren verassend en urgent.
Veelgestelde vragen over Earth Overshoot Day
Hoe brengen we Earth Overshoot Day terug naar 31 december?
Earth Overshoot Day markeert het moment waarop we wereldwijd meer grondstoffen verbruiken dan de aarde in een jaar kan aanvullen. In plaats van op 31 december, valt deze dag in 2025 op 24 juli. Hoe keren we dat tij?
Dat begint met zorgvuldiger omgaan met grondstoffen — oftewel: de grondstoffentransitie. Hierbij gaat over het veranderen van de manier waarop we grondstoffen gebruiken. In plaats van grondstoffen te verbruiken, is het doel om materialen opnieuw te gebruiken. Dit zorgt voor minder verspilling en een duurzamer gebruik van grondstoffen.
Wil je als organisatie bijdragen aan de grondstoffentransitie daarmee het terugdringen van Earth Overshoot Day?
Download ons handige stappenplan; #Movethedate. Hierin vind je praktische tips om binnen jouw organisatie de eerste stappen te zetten.
