De Gibbon, een mensaap, is een van de meest bedreigde diersoorten ter wereld. Van de Hainan Gibbon, die voorkomt op het gelijknamige Zuid-Chinese eiland, leven er nog slechts 10. Maar hoe zit het met de meest bedreigde grondstoffen?
Van alle bedreigde dieren en planten bestaat een lijst, de rode lijst, van de International Union for Conservation of Nature (IUCN). Daarop wordt bijgehouden hoe het ervoor staat met alle soorten. Een steeds groter deel van de dieren op de lijst staat op bedreigd, en de populatie op dalend. Meer dan een kwart van alle levende soorten wordt met uitsterven bedreigd: dat zijn bijna 50.000 soorten.
Zo’n dergelijke lijst bestaat ook voor grondstoffen. De Europese Commissie heeft op dit moment 34 metalen en mineralen bestempeld als kritieke grondstoffen. Hierbij is niet alleen maar gekeken naar hoeveel er nog van op en in de aarde bestaat, maar vooral naar hoe nodig deze grondstoffen zijn in de energietransitie én hoe lastig we er in Europa aan kunnen komen.
Nodig voor de energietransitie
Deze kritieke grondstoffen zijn veelal zeldzame aardmetalen die nodig zijn voor het maken van windmolens, accu’s en zonnepanelen voor de energietransitie, maar ook voor microchips voor de digitalisering van onze samenleving. Kritieke grondstoffen zijn bijvoorbeeld aan bariet, bismut, kobalt, magnesium, mangaan, strontium, tantaal en vloeispaat.
Voor deze acht is Nederland voor een groot deel afhankelijk van China, dat wereldwijd de grootste producent is van deze kritieke materialen. Het afgelopen jaar kochten wij voor 274 miljoen euro aan magnesium in van de Chinezen en voor 178 miljoen euro aan mangaan, zo blijkt uit recente cijfers van het CBS.
Mangaan en Gibbon
Mangaan is een belangrijk mineraal voor de productie van batterijen, omdat het een hard materiaal is en corrosie voorkomt. Ook voor het maken van windmolens is mangaan nodig. Op wereldwijde schaal is mangaan bepaald niet het Gibbon-aapje van de grondstoffen, met een voorraad van 1.900 miljoen ton en een productie van 20 miljoen ton, maar Europees gezien wél. Buiten Oekraïne, officieel (nog) geen EU-lid, heeft geen enkel Europees land een substantiële hoeveelheid mangaan in de (zee)bodem.
Europa kent sowieso weinig kritieke materialen. In Portugal is er lithium, in Griekenland nikkel en Finland heeft kobalt, maar verder is het karig, zeker vergeleken met de voorraad kobalt in Congo en nikkel in Indonesië. Dit maakt Europa kwetsbaar en afhankelijk. Het bedrijfsleven ondervindt hier logischerwijs de gevolgen van.
Onderzoek naar grondstoffenschaarste
Iets minder dan de helft van de ondervraagde bedrijven (48 procent) verwacht dat grondstoffenschaarste zal resulteren in hogere prijzen voor zowel producten als diensten. Dit blijkt uit onderzoek van Milgro onder 311 Nederlandse en Belgische bedrijven. Zij voorzien dat zij deze kostenstijging deels moeten doorbereken aan hun eindklanten. Ongeveer net zo’n percentage zegt afhankelijk te zijn van schaarse grondstoffen. En voor zeven procent vormt grondstoffenschaarste een bedreiging voor de bedrijfscontinuïteit.
Om de afhankelijkheid van grondstoffen te verkleinen, heeft de Europese Commissie Critical Raw Material Act (CRMA) opgesteld. Het doel: voor 2030 10 procent van de jaarlijkse Europese consumptie van deze strategische grondstoffen in Europa zelf te winnen, 40 procent in Europa te raffineren en 25 procent in te recyclen.
In dat laatste ligt een groot potentieel en een kans om de grondstoffentransitieeen impuls te geven. Want veel van de kritieke materialen kunnen worden teruggewonnen en hergebruikt. Zo opende vorig jaar een fabriek in de Rotterdamse haven dat materialen uit accu’s terugwint, zoals lithium en kobalt. En Back to Battery is een startup die de batterijen kan recyclen.
Grondstoffentransitie
Ook het bedrijfsleven kan een bijdrage leveren aan deze grondstoffentransitie. Daarvoor is een omslag van het lineair gebruik van grondstoffen naar het circulair gebruik. In plaats van materialen eenmalig te gebruiken en daarna weg te gooien, draait het om hergebruik, waardebehoud en het voorkomen van afval. Door grondstoffen te hergebruiken worden we minder afhankelijk van primaire grondstoffen, versterken we de concurrentiepositie van bedrijven én verlagen we de druk op de aarde. Hoe je als organisatie kunt bijdragen aan de grondstoffentransitie lees je in het stappenplan dat Milgro hiervoor heeft ontwikkeld.
China straks afhankelijk van Nederland?
En hoe zit het met de Gibbon? In Nederland worden in dierentuinen programma’s opgezet om de wereldwijde populatie van Gibbons in stand te houden. Zo zijn er Gibbons in onder andere Wildlands en de Apenheul en leidt een Nederlander een fokprogramma voor deze apen in Portugal. Wie weet dat China door de Gibbon-schaarste ooit net zo afhankelijk wordt van Nederland als op dit moment andersom voor de grondstoffenbedreiging.
Meer weten over de grondstoffentransitie?
Beluister onze podcast Grondstof tot nadenken op Spotify. Dé podcast die waarde geeft aan grondstoffen.
