Je kent het vast wel: midden in een notitie stopt je pen ermee. Maar waar laat je een gebruikte balpen eigenlijk? In de restafvalbak? Of zijn er ook andere opties?
In deze blog nemen onze experts de afvalstroom onder de loep. Waar is een balpen van gemaakt? Wat zijn de recyclingmogelijkheden voor lege balpennen? En zijn er duurzamere alternatieven?
Van ganzenveer tot balpen
Wist je dat dit alledaagse gebruiksvoorwerp een lange geschiedenis kent? Duizenden jaren geleden gebruikten de Egyptenaren rietpennen om te schrijven op papyrus: een soort papier gemaakt van samengeperste stroken uit de stengel van de papyrusplant. De rietpen zelf bestond uit een holle stengel met een gesneden punt. Door deze in inkt te dopen,
kon je een paar woorden schrijven. Daarna moest je hem weer opnieuw in de inkt dopen.
In de middeleeuwen kwam de ganzenveer in beeld, later gevolgd door de vulpen met ingebouwd inktreservoir. De echte doorbraak volgde in 1938, toen de Hongaarse journalist László Bíró de balpen ontwikkelde: een pen met een klein kogeltje aan de punt om de inkt gecontroleerd op papier te brengen. Een uitvinding die wereldwijd werd omarmd en nog altijd op grote schaal wordt gebruikt.
Een kleine pen, een grote afvalstroom
Jaarlijks worden er wereldwijd naar schatting zo'n 30 miljard balpennen gebruikt. Omgerekend zijn dat gemiddeld 4 tot 5 balpennen per persoon, per jaar. Als we dat vertalen naar Nederland gaat het om ongeveer 75 miljoen balpennen die elk jaar gebruikt én weggegooid worden.
Waaruit bestaat een balpen precies?
Een balpen bestaat uit verschillende materialen, die stuk voor stuk invloed hebben op de recyclingmogelijkheden. Onze experts zetten de belangrijkste onderdelen voor je op een rij.
De huls
De buitenkant van de pen is meestal gemaakt van polypropyleen of polystyreen. Dit zijn
lichte, sterke kunststoffen die zich makkelijk laten vormen in een mal – in dit geval de huls van de pen. Polypropyleen is extra licht van gewicht en daarmee extra geschikt voor pennen.
Het inktreservoir
Binnenin de pen zit het inktreservoir: een smal, doorzichtig plastic buisje. De inkt die hierin zit, is een pasta-achtige substantie, samengesteld uit:
- Kleurstoffen: deze zorgen voor de herkenbare blauwe, zwarte of rode kleur van inkt.
- Oplosmiddelen: deze houden de inkt vloeibaar en zorgen dat het goed vloeit bij het schrijven. Vaak worden hiervoor organische oplosmiddelen gebruikt, zoals alcoholen of glycolethers.
- Vetzuren en harsen: die zorgen ervoor dat de inkt op het papier blijft hechten en snel droogt.
Het schrijfpunt (kogelmechanisme)
De punt van de pen bestaat uit een kleine metalen houder met daarin een kogeltje, meestal van staal of wolfraamcarbide – een slijtvast metaal. Tijdens het schrijven draait dit kogeltje mee en sleept het de inkt uit het reservoir mee naar het papier.
Clip of dop
Veel pennen hebben een clip om de pen aan een notitieblok te bevestigen, en/of een dop die de punt beschermt. Deze onderdelen zijn vaak gemaakt van hetzelfde materiaal als de huls – polypropyleen of polystyreen.
Drukknop
Bij klikpennen zit er een drukknop boven op de pen, waarmee je de schrijfpunt kunt in- en uitschuiven. Binnenin zit vaak een kleine metalen veer die het mechanisme soepel laat bewegen. Deze veer is vaak gemaakt van roestvrij staal (RVS) of verenstaal – een specifiek type staal dat extra elastisch is en ontworpen om herhaaldelijk te buigen zonder vervorming.
Lijm of smeltverbinding
Veel onderdelen van een pen zijn vastgeschroefd, vastgelijmd of thermisch verbonden; dat laatste wil zeggen: aan elkaar vastgemaakt door middel van warmte. Dit maakt de pen stevig, maar ook lastig te recyclen. De onderdelen zijn niet los te halen zonder breuk, wat het hergebruik van materiaal lastig maakt.
Een lege balpen: waar gooi je deze weg?
Bij het restafval. Dit heeft te maken met de verscheidenheid aan materialen die lastig van elkaar te scheiden zijn. Denk aan een plastic huls, een metalen kogelpunt, een veer van verenstaal, een reservoir met inkt. Die onderdelen zijn zo met elkaar versmolten dat ze in de verwerking niet uit elkaar gehaald kunnen worden. Ook de inkt, een mengsel van kleurstoffen, oplosmiddelen, vetzuren en harsen speelt een rol. De recyclinginstallaties zijn niet ingericht op deze combinatie.
Wel zijn er enkele internationale, gespecialiseerde bedrijven die zich hard maken voor de recycling van ‘lastige’ stromen. Bijvoorbeeld het internationale bedrijf TerraCycle. Voor pennen bieden zij een inzameldoos aan, waarmee je pennen, en ander typisch ‘kantoorafval’, kunt laten inzamelen.
Wat zijn duurzame alternatieven voor balpennen?
Een balpen wordt vaak weggegooid zodra de inkt op is. Zonde, want meestal is alleen de vulling leeg — terwijl de huls zelf nog prima bruikbaar is. Met een navulbare pen kun je dat voorkomen. Deze pennen bestaan uit een vaste huls en een losse inktvulling die je eenvoudig vervangt. Ideaal voor op kantoor.
Naast navulbare modellen zijn er ook andere duurzame alternatieven:
- Pennen van gerecycled materiaal: Veel producenten bieden pennen die zijn gemaakt van gerecycled plastic, karton of zelfs oude verpakkingen. Een voorbeeld hiervan is GreenGiving. Deze pennen zijn gemaakt van plastic flessen, melkpakken of zelfs koffiedik.
- Houten pennen: Pennen van hout bevatten vaak minder kunststof dan standaard balpennen. De huls is gemaakt van FSC-gecertificeerd hout. Vaak zijn houten pennen niet voorzien van een clip of drukknop. Dat maakt de pen eenvoudiger opgebouwd.
Toch bestaat ook deze pen uit meerdere materialen. Denk aan de inktvulling en metalenschrijfpunt. De recycling ervan is dus even lastig als bij de pen van kunststof. Hierdoor hoort de houten pen – net zoals regulieren balpennen – bij het restafval.
Het verschil zit echter in de samenstelling: door te kiezen voor hout in plaats van kunststof, verlaag je de milieu-impact tijdens de productie en verwerking. Dit maakt de houten pen een duurzamer alternatief ten opzichte van de plastic balpennen.
Hoe verklein je als organisatie de afvalstroom van balpennen?
Hoewel lege pennen uiteindelijk bij het restafval belanden – door de combinatie van materialen en inktresten – kun je met alternatieven toch impact maken. Denk aan navulbare modellen, pennen van gerecycled materiaal, of een pen van hout.
Ook digitaal werken draagt bij aan minder pennenafval. Door notities te maken op een laptop of tablet voorkom je onnodig verbruik én vind je informatie later eenvoudig terug.
Vraag het onze experts
Twijfel je of bepaalde items binnen jouw kantoor onnodig in het restafval belanden? Onze experts helpen je graag verder. Stuur je vraag naar marketing@milgro.nl en we komen bij je terug met een oplossing voor jouw reststroom.
Lees ook
Zero Waste office: kantoorstoelen
