Afgelopen mei organiseerde Milgro haar eerste zero waste-challenge. Een week lang namen we dagelijks ons eigen afval onder de loep en zochten we samen met ons netwerk naar oplossingen om reststromen te voorkomen en waar nodig te hergebruiken. In de afvalmarkt horen we de term ‘zero waste’ steeds vaker vallen, maar over de betekenis ervan lijken de meningen verdeeld. Want is afval scheiden en recyclen genoeg of gaat zero waste juist over het voorkomen van afvalverwerking? Oftewel: wat is de juiste definitie van ‘zero waste’? En waar begin je als bedrijf op weg naar een afvalvrij bestaan?
Toename afval
Zero waste is een reactie op de grote toename van afval in de afgelopen honderd jaar. Eeuwenlang leefde de mens van nature grotendeels afvalvrij: kapotte materialen werden gerepareerd, etensresten aan dieren gevoerd en kleding en voorwerpen aan de volgende generatie doorgegeven. Sinds de opkomst van massaproductie (én consumptie) van goederen, en in de jaren 50 in het bijzonder van plastic, zien we onze vuilnisbak echter steeds verder uitpuilen. Vandaag de dag gooien we in Nederland per persoon jaarlijks 461 kilo huishoudelijk afval weg, ongeveer 4 keer zoveel als in 1950. De ecologische impact hiervan is enorm en de noodzaak om afval terug te dringen is groot.
Geschiedenis van zero waste
Dat is ook de boodschap van de zero waste-beweging, die rond het begin van de eeuwwisseling ontstond. Na verschillende programma’s onder noemers zoals Total Recycling en No Waste vond in 2000 de Zero Waste Conference plaats in Kataia, Nieuw-Zeeland. Sindsdien wordt de term zero waste, die in de jaren 70 al eens was gebruikt door een Amerikaanse chemicus voor het hergebruiken van chemisch afval, gebruikt voor de ambities voor het minimaliseren van afval. Twee jaar later na de conferentie verenigde een groep activisten en wetenschappers zich in de Zero Waste International Alliance (ZWIA) om de term internationaal werkbaar te maken. Zij formuleerden de eerste internationaal geaccepteerde definitie van zero waste en deze luidt sinds 2009 als volgt: “Zero waste is het ontwerpen en beheren van producten en processen om het volume en de toxiciteit van afval en materialen te minimaliseren, en alle afvalstoffen terug te leiden naar de natuur of de industrie via compostering, recycling of hergebruik.”
Verschillende interpretaties van zero waste
Deze definitie laat goed zien dat zero waste een begrip is, waar verschillende activiteiten en processen deel van uitmaken. Het gaat zowel over afval voorkomen, hergebruiken, recyclen en composteren. Dit maakt het echter ook een begrip met veel verschillende interpretaties. Wereldwijd implementeren overheden, steden, bedrijven en individuen zero waste-strategieën, maar over de betekenis van ‘nul afval’ is niet iedereen het eens. Zo zien we dat afvalverwerkers een grote invloed hebben op het publieke idee dat zero waste vooral over afval scheiden en recyclen gaat. In 2020 lanceerde Nederlands grootste afvalverwerker een eigen, maar onafhankelijk gekeurde, Zero Waste Certification. Dit keurmerk beoordeelt bedrijven op basis van een puntensysteem dat gericht is op het scheiden en ter recycling aanbieden van afvalstromen.
Dit idee van zero waste staat echter haaks op de filosofie van een zero waste-influencer zoals Elisah Pals van Zero Waste Nederland, die in haar persoonlijke leven juist op zoek is naar oplossingen om daadwerkelijk al het afval - óók afval dat recyclebaar is - te voorkomen. Grote instanties zoals het World Economic Forum en ook de Zero Waste International Alliance (ZWIA) benadrukken in hun definitie dat recycling wel een onderdeel vormt van een zero waste aanpak, maar dat dit niet de meest gewenste oplossing is. Zero waste gaat volgens hen allereerst over het voorkomen van afval; als dat niet lukt zijn hergebruik, compostering en recycling manieren om afvallozing naar land, water of lucht te voorkomen.
Voorkomen is beter dan genezen
De Zero Waste Hierarchy van ZWIA, die de verschillende vormen van afvalbeheer in een volgorde van voorkeur zet, laat dit principe goed zien. In de afvalhiërarchie staat preventie (rethink en reduce) bovenaan, gevolgd door hergebruik, recycling/ compostering, materiaalherwinning, reststoffenbeheer en onaanvaardbare afvalverbranding onderaan. Het model laat zien dat het voorkomen en verminderen van afval voorop staat en moedigt een structurele verandering in de manier van produceren en consumeren aan. Lukt voorkomen niet; dan zijn hergebruik, recycling en composteren manieren om grondstoffen in de materiaalketen te houden.
Waarom zero waste meer is dan recycling
Hoewel er in het publieke domein een focus ligt op het minimaliseren van restafval door middel van duurzame afvalverwerking, gaat zero waste dus een stap - of een paar stappen - verder. Het bereiken van nul restafval door al je stromen goed te scheiden en ter recycling aan afvalverwerkers te bieden, is een mooie mijlpaal, maar wil je echt afval minimaliseren dan moet je constant op zoek blijven gaan naar betere oplossingen - met het uiteindelijke doel het voorkomen van afval.
Recycling is niet de heilige graal en dat heeft verschillende redenen. Allereerst is er voor recycling energie nodig om een nieuw product te maken wat vaak laagwaardiger is. Oud papier verliest bijvoorbeeld bij elke recycle-ronde waarde: van verpakkingspapier kan alleen nog wc-papier gemaakt worden. Daarnaast verliezen we nog veel grondstoffen in het recyclingproces door vervuiling in de stroom of doordat vezels te kort zijn geworden om nog een keer te gebruiken. Recyclaars genereren dus ook een afvalstromen, die veelal alsnog in de verbrandingsoven belanden. Dit kan allemaal voorkomen worden door geen afval te genereren, ofwel zero waste.
Écht op weg naar nul afval!
Bij Milgro beschouwen we zero waste daarom als een constant streven naar verbetering, met als einddoel nul afval. Dat betekent dat je als bedrijf zoveel mogelijk afval voorkomt en vermindert - ook de gescheiden en recyclebare stromen - en dat je wat overblijft hergebruikt, composteert of op zo’n hoogwaardig mogelijke manier recyclet. Wat ons betreft gaat zero waste bovendien niet alleen over het terugdringen van je eigen afval, maar ook van afval dat door jouw toedoen elders in de keten ontstaat. Denk bijvoorbeeld aan de verpakking van je product die bij de eindgebruiker vrijkomt als afval. Met creatieve oplossingen en samenwerkingen in de keten kan er een zero waste oplossing gevonden worden, bijvoorbeeld door logistieke verpakkingen terug te nemen als bedrijf. Voor impactvolle verandering is het dus noodzakelijk om met ketenpartners rond de tafel te zitten en op zoek te gaan naar zero waste alternatieven. Zo komen we steeds een stapje dichter bij nul afval.
Doe mee aan de #ZeroWasteChallenge
Wilt u ook toewerken naar een afvalvrije wereld en vraagt u zichzelf af: waar moet ik beginnen? Organiseer dan uw eigen #ZeroWasteChallenge en ervaar op een laagdrempelige manier wat een zero waste ambitie met de organisatie doet. Het streven naar nul afval is uitdagend en lastig, maar we hebben zelf gemerkt dat het ook inspirerend en verbindend is om samen met collega’s en partners op zoek te gaan naar nieuwe oplossingen. Van het kweken van oesterzwammen op koffiedik tot het bewust kiezen voor verpakkingsvrije producten: er zijn tal van verbeteringen te bedenken. Download nu gratis ons startpakket en zet vandaag nog de eerste stap op weg naar een afvalvrije toekomst. Meer hulp nodig? Milgro staat u graag bij met een zerowaste-workshop.
Download nu het startpakket
Interesse om de #ZeroWasteChallenge aan te gaan? Wij hebben precies wat u nodig heeft. Bekijk ons startpakket vol met tools. U vindt er een uitgebreid stappenplan, een praktische gids, een meettemplate én handige communicatietools. Dus waar wacht u nog op? Download nu het gratis pakket!
