Steeds vaker zie je duurzame alternatieven voor reguliere plastic verpakkingen. Termen als composteren en biologisch afbreekbaar worden daarbij veel gebruikt, en hoewel ze op elkaar lijken, betekenen ze niet hetzelfde.
Kort gezegd: alles wat composteerbaar is, is biologisch afbreekbaar, maar andersom geldt dat niet altijd. Juist dat verschil is belangrijk als je écht duurzaam wilt kiezen.
Het plastic verpakkingsafval blijft maar groeien, terwijl overheden en de EU juist willen dat we richting een circulaire economie gaan, een samenleving waarin afval grondstof wordt. In 2050 wil Europa zelfs volledig circulair zijn. Daarom duiken er steeds meer alternatieven op voor regulier plastic: van biologisch afbreekbare bekers tot composteerbare verpakkingen. Maar wat is nou wat?
Composteerbare verpakkingen: wat is het precies?
Composteerbare verpakkingen hebben potentieel milieuvoordeel ten opzichte van reguliere plastics. Hoewel deze verpakkingen ook onder de term plastic vallen, zijn deze vervaardigd uit plantaardige, natuurlijke materialen die kunnen worden afgebroken in industriële composteerinstallaties, waar hoge temperaturen, vochtigheid en zuurstof zorgvuldig worden gecontroleerd. In de natuur (zoals in de tuin, bos of zee) verloopt deze afbraak veel trager of soms helemaal niet. Deze composteerbare verpakkingen kunnen dan afbreken tot compost, water en kooldioxide. Deze plastics laten geen resten in het milieu achter en zijn ontworpen om uiteindelijk volledig af te breken binnen een vastgestelde termijn.
Wanneer mag iets ‘composteerbaar’ heten?
De Europese norm, EN 13432, bepaalt wanneer een verpakking composteerbaar is dit zijn de 4 belangrijke eisen waaraan een composteerbaar plastic moet voldoen, zo moet:
- binnen 6 maanden minimaal 90% van de koolstof in de verpakking zijn omgezet in CO2 door micro-organismen (biologische afbreekbaarheid);
- na 12 weken bijna geen restjes groter dan 2mm overblijven;
- de overblijfselen (de compost) moet plantgroei bevorderen en vrij zijn van zware metalen of andere giftige stoffen;
- elk onderdeel van het materiaal aan deze eisen voldoen.
Pas dan mag een verpakking het label ‘composteerbaar’ dragen.
Let op: composteerbaar plastic mag niet zomaar bij het groente-, fruit-, en tuinafval (gft) worden gegooid en óók liever niet in de thuiscompost. Industrieel kan dit worden afgebroken, maar thuis nog niet. Vooralsnog wordt het verwacht dat composteerbare verpakkingen bij het restafval worden weggegooid. Ook bij plastic & drankkartons (PD) is een composteerbare verpakking niet welkom.
Voor gft gelden namelijk nog strengere eisen wat betreft composteerbaarheid. Hiervoor bestaan keurmerken zoals het Kiemplant-logo of OK Compost-logo. Deze worden momenteel vooral toegekend aan bepaalde gft-inzamelzakken, zodat deze veilig in de gft-bak gebruikt kunnen worden.
Deze aanvullende eisen bestaan omdat gft-afval weliswaar industrieel wordt gecomposteerd, maar vaak niet onder de hoge temperaturen en de lange tijdsduur die nodig zijn voor het afbreken van reguliere composteerbare verpakkingen.
Daarom geldt voorlopig: composteerbaar plastic hoort bij het restafval.
Wat zijn de voor- en nadelen van composteerbaar plastic?
De term en onduidelijkheid rondom composteerbare verpakkingen zorgt voor een aantal haken en ogen aan dit type verpakking zoals;
- veel mensen gooien het per ongeluk bij het gft of plasticafval (PD), wat voor vervuiling zorgt in die stromen;
- niet alle composteerbare verpakkingen passen goed bij de bestaande industriële verwerkingsmethoden.
Toch zijn er duidelijke voordelen die zeker opwegen tegen de nadelen:
- Duidelijk proces en specifieke eisen aan de wijze van ontbinding, een meer duurzame einde-levensfase.
- De overblijfselen (de compost) dienen als bodemvoeding.
- Wanneer hergebruik of recycling van reguliere plastics niet mogelijk is, is vervanging door composteerbaar plastic van nuttige toepassing zodat de reguliere plastic afvalstroom krimpt.
- Het vormt een duurzaam alternatief voor regulier plastic, omdat composteerbaar plastic niet uit fossiele grondstoffen bestaat.
Kortom: composteerbaar plastic is een stap in de goede richting, mits het op de juiste manier wordt ingezameld.
Biologisch afbreekbare verpakkingen: wat is het precies?
Hoe verhoudt biologisch afbreek zich tot composteerbaar, daarvoor is een duidelijke uitleg: Biologisch afbreekbaar is namelijk de overkoepelende term die zowel composteerbare als niet-composteerbare verpakkingen omvat, mits deze zijn vervaardigd uit biologisch materiaal.
Tegelijkertijd betekent biologisch afbreekbaar dat het materiaal ooit kan worden afgebroken door natuurlijke processen, alleen is de termijn waarin niet vastgesteld.
Biologisch materiaal is materiaal dat rechtstreeks afkomstig is van planten, bacteriën, gisten en soms ook algen hieronder valt overigens ook biobased materiaal.
Het is echter belangrijk om te benadrukken dat de term biobased uitsluitend iets zegt over de oorsprong van het materiaal, dus dat het uit hernieuwbare, natuurlijke bronnen komt. En niets zegt over de mate van biologische afbreekbaarheid of composteerbaarheid van het product.
De definitie van biologisch afbreekbaarheid van een verpakking is een stuk ruimer dan die van composteerbaar:
- Geen vastgestelde standaard voor de mate en tijd van afbreekbaarheid van het biologisch afbreekbaar materiaal. Dit kan mogelijk jaren tot eeuwen duren, afhankelijk van de omstandigheden.
- De afbraakproducten hoeven geen waarde te hebben voor de bodem.
- Producten die biologisch afbreekbaar zijn, ontbinden niet altijd 100%, deze kunnen ook fragmenteren in kleine stukjes zonder volledig te ontbinden.
De term biologisch afbreekbaar klinkt misschien als een duurzame oplossing, maar in werkelijkheid kent deze ook duidelijke nadelen:
- Het ontbreken van duidelijke richtlijnen voor afbraak.
- Niet compatibel met huidige verwerkingsmethodes.
- Er kunnen microplastics overblijven bij het uit een vallen in kleine stukken.
- Biologisch afbreekbaar klinkt duurzaam en is daarom een vaak geziene vorm van greenwashing.
Het voordeel van biologisch afbreekbare plastics is wel dat ze minder schadelijk zijn dan regulier plastic. Zelfs als ze niet composteerbaar zijn, breken ze doorgaans op in kleinere stukjes en zijn daardoor minder belastend voor mens en milieu. Ook zijn voor deze plastics geen fossiele grondstoffen gebruikt, wat natuurlijk hét grote voordeel is.
Conclusie: composteerbaar plastic is doorgaans beter dan biologisch afbreekbaar, echter beide een duurzaam alternatief voor regulier plastic.
Composteerbare verpakkingen zijn op dit moment de meest duurzame keuze binnen de alternatieven voor regulier plastic. Ze voldoen aan strenge Europese eisen en dragen, mits juist verwerkt, daadwerkelijk bij aan een gezondere bodem. Die voordelen ontbreken bij de bredere categorie biologisch afbreekbare materialen, waarbij de afbraak minder voorspelbaar is en niet altijd volledig plaatsvindt.
Dat leidt in de praktijk regelmatig tot verwarring. Zo zijn er biologisch afbreekbare, maar niet-composteerbare zakjes die niet in de gft-bak thuishoren. Alleen zakjes met een Kiemplant-logo of OK Compost-logo mogen daarin worden weggegooid en dan uitsluitend als er ook echt gft-afval in zit. Andere composteerbare producten, zoals bestek of servies, horen nog steeds bij het restafval, net als alle biologisch afbreekbare verpakkingen zonder keurmerk.
De beste keuze is dus om, waar mogelijk, te kiezen voor composteerbare verpakkingen en deze op de juiste manier weg te gooien. Als die optie niet beschikbaar is, dan vormt een biologisch afbreekbaar alternatief een goede tweede keuze.
Hoewel de inzamelregels soms ingewikkeld lijken, zijn beide opties een stap in de juiste richting. Ze helpen de afhankelijkheid van fossiele grondstoffen te verkleinen en dragen bij aan een circulaire toekomst, waarin we plasticafval stap voor stap terugdringen.
Wil je zelf aan de slag met composteren? Met of zonder GFT zak inclusief een van de twee logo’s?
Luister hier ons webinar over composteren.
Luister het webinar composteren terug
Luister het webinar composteren terug
