Van Green Deal Duurzame Zorg tot Green Deal Circulair Bouwen: In Nederland en België zijn inmiddels honderden projecten opgestart onder de noemer Green Deal. In Nederland zijn sinds 2011 maar liefst 238 deals ondertekend. In België staat het programma nog in de kinderschoenen, maar groeit het aantal initiatieven snel. Veel daarvan hebben direct te maken met afvalreductie en circulaire economie. Maar wat houdt zo'n Green Deal eigenlijk in?
In deze blog leggen we uit wat een Green Deal precies is, hoe je er als organisatie aan kunt deelnemen, en welke Green Deals op dit moment in uitvoering zijn in zowel Nederland als België.
Wat is een Green Deal eigenlijk?
Een Green Deal is een vrijwillige samenwerking tussen de overheid en bedrijven, brancheorganisaties of andere maatschappelijke initiatieven. Samen zetten zij zich in voor een concreet project dat bijdraagt aan een duurzamer Nederland of België.
De term Green Deal overkoepelt het plan van de EU om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Lidstaten geven hier op elk hun eigen manier invulling aan- in Nederland en België onder meer via deze vrijwillige samenwerking.
Een Green Deal-project gaat vaak om maatschappelijke of ecologisch uitdagingen met een brede impact- bijvoorbeeld op meerdere sectoren of schakels in de keten. Zulke projecten zijn vaak zó groot of vernieuwend dat ze zonder steun vanuit de overheid, mede door wet- en regelgeving, lastig van de grond komen. Denk aan het verminderen van restafval in de zorg, betere afvalscheiding bij festivals of het stimuleren van hergebruik van verpakkingen in de voedingssector.
Een Green Deal is geen subsidie. De overheid stelt geen geld beschikbaar, maar ondersteunt initiatieven wel op andere manieren. Zo worden betrokken partijen die meedoen aan een Green Deal in contact gebracht met beleidsmakers en inspecties. Dat vergroot de kans op structurele oplossingen, omdat er vanaf het begin meer draagvlak en bestuurlijke betrokkenheid is.
Een andere vorm van ondersteuning vanuit de overheid is de officiële status als Green Deal van de Rijksoverheid of Vlaamse Overheid. Projecten die deze erkenning krijgen, worden vermeld op overheidswebsites wat het vertrouwen vergroot bij partners en financiers. Ook mogen ze de titel Green Deal actief voeren in hun campagnes.
Wie geeft de naam Green Deal uit, en hoe werkt dat precies?
In Nederland werd het Green Deal-programma in 2011 opgezet door de Rijksoverheid, met als doel om bedrijven en maatschappelijke partijen samen te brengen in duurzame initiatieven.
Organisaties die samen aan een concreet project werkten, konden een voorstel indienen bij de overheid. Daarin moest duidelijk worden wat het initiatief bijdroeg aan een duurzamer Nederland, welke partijen betrokken waren en tegen welke wet- of regelgevingsknelpunten zij aanliepen. Na goedkeuring van de Rijksoverheid mocht het project zich een officiële Green Deal noemen.
Een concreet voorbeeld
Een praktijkvoorbeeld is de Green Deal koffiepads en theezakjes bij het GFT. Op het eerste oog lijkt het een relatief kleine Green Deal. Echter heeft het een grote impact.
Lange tijd was het voor producenten en consumenten onduidelijk of koffiepads en theezakjes bij het GFT-afval mochten. Veel varianten bevatten kunststofvezels die niet afbreken in composteerinstallaties. Daardoor kunnen er plasticresten achterblijven in de compost, het eindproduct van het GFT-proces. Dat verlaagt de kwaliteit en maakt het minder bruikbaar in landbouw of tuinbouw. 
In 2021 startte de Green Deal 'koffiepads en theezakjes bij het GFT'', op initiatief van Koffie & Thee Nederland, samen met onder andere de Rijksoverheid, de Vereniging Afvalbedrijven en Unilever. Het doel: het ontwikkelen van composteerbare alternatieven.
Dankzij deze samenwerking zijn nieuwe koffiepads en theezakjes ontwikkeld zonder plastic vezels. Eind 2022 voldeed al meer dan 93% van de theezakjes en bijna 97% van de koffiepads die op de Nederlandse markt verkrijgbaar waren, voldeed aan de nieuwe composteerbaarheidseisen. Sinds 2023 mogen ze dan ook officieel in de GFT-bak.
Deze verandering levert Nederland op jaarbasis ongeveer 88 miljoen extra compost op. Dat betekent: minder verbrandingskosten: meer voeding voor de bodem en beter hergebruik van organisch materiaal in de kringloop.
Nieuwe Green Deal aanvragen Nederland
In Nederland zijn nieuwe aanvragen inmiddels niet meer mogelijk. De Green Deal- aanpak it ijdelijk opgezet om innovatieve samenwerking te versnellen en knelpunten in wet- en regelgeving zichtbaar te maken.
De inzichten uit de Green Deals zijn de afgelopen jaren verwerkt in een breder beleid van de overheid op het gebied van circulaire economie. Denk aan het Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050, waarin wordt toegewerkt naar een volledig circulaire economie in 2050. Daarin worden de lessen uit Green Deals vertaald naar concrete maatregelen: denk aan wetsvoorstellen, rapportageverplichtingen of afspraken over producentenverantwoordelijkheid.
Nieuwe Green Deal aanvragen België
In België is het Green Deal-programma nog volop in ontwikkeling. Waar Nederland al sinds 2011 met Green Deals werkte, is het initiatief in België pas in 2022 van start gegaan. Dat verklaart waarom organisaties zich daar nog steeds kunnen aanmelden voor nieuwe deals of aansluiten bij bestaande initiatieven, in tegenstelling tot Nederland.
De Vlaamse overheid organiseert Green Deals via het Departement Omgeving. Bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties kunnen zich aansluiten bij bestaande deals of reageren op nieuwe oproepen rondom een specifiek thema. Elke Green Deal in Vlaanderen moet aansluiten op de Vlaamse Strategie voor Circulaire Economie en draagt bij aan specifieke Sustainable Development Goals (SDG), zoals SDG 12 (verantwoorde consumptie en productie of SDG 13 (klimaatactie).
Lees ook
Wat is SDG 12?
Welke Green Deals zijn er in Nederland en België?
Sinds de start in 2011 in Nederland zijn er in totaal 238 Green Deals ondertekent. De meeste daarvan zijn inmiddels afgerond. In de afgelopen vijf jaar zijn er nog slechts enkele nieuwe deals gestart, waarvan de laatste projecten uiterlijk in 2026 worden afgerond.
Voorbeelden van Green Deals die nu in Nederland worden uitgevoerd:
- Duurzame zorg 3.0 - gericht op afvalvermindering, hergebruik en materiaalbewust inkopen binnen zorginstellingen. Zoals de naam aangeeft, is dit de derde Green Deal in deze sector. Wat er in versie 3.0 is veranderd is ten opzichte van haar voorgangers, lees je in deze blog.
- Green Deal Circulaire Festivals- gericht op het verminderen van afval op evenementen. Denk aan het gebruik van herbruikbare bekers en afvalscheiding op festivalterreinen te verbeteren en te stimuleren.
Een goed voorbeeld is Lowlands, waar bezoekers via interactieve ‘badeend-campagnes’ werden geholpen hun afval juist te scheiden.
Deze Green Deal bracht tientallen festivalorganisatoren, gemeenten en leveranciers bij elkaar om gezamenlijk de ecologische voetafdruk van evenementen te verkleinen.
- Green Deal Eiwitrijke gewassen- richt zich op het vergroten van de teelt en consumptie van lokaal geproduceerde plantaardige eiwitten (zoals veldbonen). Het doel is om de afhankelijkheid van geïmporteerd soja-eiwit te verminderen en tegelijkertijd de bodemkwaliteit in Nederland te verbeteren.
Voorbeelden van Green Deals die nu in België worden uitgevoerd:
- Green Deal Circulair Bouwen- gaat over het terugdringen van afval in de bouw. Meer dan 320 bouwbedrijven, architecten en overheden werken samen om materialen zoveel mogelijk opnieuw te gebruiken. Zo blijft er minder bouwafval over en hoeven er minder nieuwe grondstoffen gebruikt te worden.
- Green Deal Binnenvaart- is bedoeld om de binnenvaart schoner en zuiniger te maken. Bedrijven, havens en overheden werken samen aan manieren om minder schadelijke stoffen uit te stoten op het water. Bijvoorbeeld door te varen op elektriciteit of andere schonere brandstoffen. Ook kijken ze hoe schepen beter geladen kunnen worden, zodat ze meer vracht in één keer vervoeren en minder vaak leeg terugvaren. Dat bespaart brandstof én uitstoot.
- Green Deal Anders Verpakt- gericht op het verminderen van wegwerpverpakkingen in de distributiesector. Meer dan 80 bedrijven en organisaties, waaronder supermarkten en producenten, werken samen om alternatieven te vinden voor eenmalige verpakkingen. Denk aan hervulstations voor schoonmaakproducten of herbruikbare verpakking voor voeding. Het doel is om 15.000 ton minder wegwerpverpakkingen te gebruiken in Vlaanderen.
We zijn er helaas nog niet
Green Deals laten zien hoe bedrijven, overheden en sectoren samenwerken aan een duurzamer Nederland en België. Initiatieven zoals composteerbare koffiepads of afvalscheiding op festivals dragen direct bij aan minder afval en een circulaire economie.
Maar ondanks deze mooie stappen, zijn we er nog niet.
Wereldwijd neemt de druk op grondstoffen toe door economische groei, bevolkingsgroei en klimaatverandering. Ook geopolitieke spanningen en de beschikbaarheid van grondstoffen hebben hier invloed op.
Ondanks dat de aandacht voor circulaire economie de afgelopen jaren sterk is gestegen- laat de realiteit iets anders zien:
Wereldwijd is nog maar 6,9% van de economie circulair: een daling ten opzichte van eerdere jaren.
Om te weten waar we écht staan, onderzochten we bij 500 organisaties in Nederland en België hoe ver zij zijn met circulariteit, welke stappen zij ondernemen en waar ze tegenaan lopen.
De inzichten zijn verrassend en urgent.
Benieuwd naar de uitkomsten?
Download het rapport dat specifiek ingaat op jouw markt.
Op de hoogte blijven
Op de hoogte blijven van alle nieuwe ontwikkelingen? Volg ons op LinkedIn, luister de podcast 'Grondstof tot nadenken' of abonneer op de nieuwsbrief. Ben je nieuwsgierig naar wat Milgro voor jouw bedrijfsvoering en afvalproces kan betekenen? Neem dan contact op.
